ایرج قادری و بهمن مفید در هشت فیلم همبازی بودند. از این هشت اثر، چهار فیلم را خودِ قادری کارگردانی کرد. آنان در آن سال‌ها، هر دو ستاره بودند و حضورشان در یک اثر متضمنِ فروش بود؛ اگرچه هر کدام تیپ و شاید شخصیتِ متفاوتی در سینمای قبل از انقلاب بازی می‌کردند.
ایرج قادری، با سبک بازیگری که به شدت متکی بر جذابیت ظاهری، توانایی نمایش احساسات قوی، و رویکرد قهرمانانه بود، در نقش‌هایی که اغلب شخصیت‌های مرکزی فیلم‌ها بودند، حضور داشت. در مقابل، بهمن مفید که اغلب نقش‌های مکمل یا شخصیت‌های خاکستری و پیچیده‌تری را بازی می‌کرد، با استفاده از مهارت‌های تئاتری، دیالوگ‌های خاص و بیان عاطفی، این قدرت را داشت حس همدلی یا حتی ترحم مخاطب را نسبت به شخصیت‌های خود برانگیزد.
همکاری ایرج قادری و بهمن مفید در فیلم‌های توبه، برادرکشی ، رفیق، «پشت و خنجر»، «ععمو فوتبالی»، «بیگانه»، «مترس» و «نامحرم» نمونه‌ای موفق از هماهنگی و تعامل موفق بین دو سبک بازیگری و شخصیت‌پردازی است. . بازی قادری اغلب در نقش‌های قهرمان یا ضدقهرمان، و بازی مفید در قالب شخصیت‌هایی حاشیه‌ای‌تر اما تأثیرگذار، مکمل یکدیگر بودند.
این فیلم‌ها اگرچه در تاریخِ سینما جایگاهِ چندانی نیافتند، اما بازتابی از جامعه و ارزش‌های اخلاقی آن زمان بودند و بسیار هم مورد استقبال قرار گرفتن. ایرج قادری، با تبحر در کارگردانی و بازیگری و بهمن مفید، با توانایی خلق شخصیت‌های متنوع، در این آثار ترکیبی موفق و جذاب ارائه دادند. از میان این همکاری‌های متعدد نگاهی داریم به اولین فیلم مشترک آن‌ها با نام «توبه» و دوساخته ایرج قادری که در آن‌ها با بهمن مفید همبازی بود.
برادرکشی | ایرج قادری | 1357
آخرین همکاری مشترک بهمن مفید و ایرج قادری در فیلم «برادر کشی» رقم خورد.
قادری در دیگر فیلمی که خود کارگردانی کرد، باز از حضور «مفید» بهره بُرد. مضمون این فیلم «عشق» بود و به سیاقِ آثارِ آن‌زمان، این حسِ انسانی به شکلی اغراق‌شده و نمادین نمایش داده شد. در «برادر کشی» عشقِ میانِ سام و بلقیس، به‌صورتِ یک احساس پاک و دست‌نیافتنی به تصویر کشیده شده است و عشاق با موانع بزرگی مانند تفاوت‌های طبقاتی، مخالفت خانواده‌ها، یا شرایط اجتماعی روبه‌رو هستند. اما عشق در این فیلم به فرجامِ خوشی می‌رسد.
موسیقی «روبیک منصوری» نیز در این اثر، نقش مهمی در تقویت احساسات عاشقانه داشت. اما در «برادرکشی» سرانجام همین عشق است که به‌عنوان یک نیروی نجات‌بخش و دگرگون‌کننده عمل کرده و عشاقِ فیلم (سام و بلقیس) با عشق خود نه‌تنها زندگی خود، بلکه زندگی دیگران را نیز متحول می‌کنند.
رفیق | ایرج قادری | 1354
«رفیق» یکی از همکاری‌های موفق بهمن مفید و ایرج قادری است.
رفاقت در سینمای قبل از انقلاب ایران یکی از مفاهیم کلیدی و پرتکرار بود و قادری نیز از این مفهوم در اثرِ خود بهره بُرد. این فیلم را خود قادری کارگردانی کرد و از مفید برای بازی در آن دعوت کرد. رفاقتِ ذبیح و اسماعیل جنس خاصی از رفاقتِ فیلم‌هایی است که نمونه‌های فراوانِ آن در سینمای پیش از انقلاب دیده می‌شد. رضا قصد دارد که با دختر مورد علاقه‌اش اقدس ازدواج کند که در جریان یک درگیری، روانه زندان می‌شود. وقتِ آزادی درمی‌یابد که ذبیح نیز به همان زن علاقه‌مند شده است.
حالاست که مفهوم «رفاقتن شکل می‌گیرد و ذبیح در یک نزاع سخت، سفته‌هائی را که برادران آقاولی از اقدس گرفته‌اند، بازستانده و به عنوان هدیه عروسی به رضا و اقدس می‌رساند. هر دو مرد در این فیلم دارای خصیصه‌های اخلاقی‌ای چون ایثار، دفاع از مظلوم و رعایت حرمت دیگری هستند. رفاقتی که در این فیلم به تصویر کشیده شده اما از حد یک رابطه‌ی دوستانه و انسانی فراتر رفته و به چیزی شبیه یک پیمان مقدس تبدیل شده است. قادری در این فیلم مخاطبانِ خود را به پایبندی به ارزش‌هایی مانند وفاداری، صداقت، و ایثار تشویق می‌کند.
توبه | اسماعیل پورسعید| 1351
«توبه» اولین همکاری میانِ ایرج قادری و بهمن مفید است و نمونه‌ای از فیلم‌هایی که تمامِ مضامینِ فیلمفارسی را می‌توان در آن مشاهده کرد. مردی شیفته‌ی یک رقاصه می‌شود و رقاصه نیز متقابلاٌ به او علاقمند می‌شود و قرار به ازدواج با یکدیگر می‌گذارند؛ اما هیچ‌چیز آن‌طور که قرار است پیش رود، نمی‌رود. کارگردانِ اثر (اسماعیل پور سعید) مهم‌ترین تمِ فیلمِ خود را بر اساس «غیرت» قرار داد. به‌طوری که شخصیت اصلی فیلم برای دفاع از ناموس دست به اعمالِ خشونت‌آمیزی می‌زند و پیامدهای تلخِ آن را به جان می‌خرد.
کارگردان البته تصویری رومانتیک از مفهوم «غیرت» را در این فیلم ارائه داد و آن را با مفاهیمی همچون عشق، وفاداری، و فداکاری در هم آمیخت. در توبه، قادری و مفید بازی یک‌دستی از خود ارائه داده‌اند؛ اما آنچه در این فیلم نمایش داده شد، تصویری کلیشه‌ای و یک‌بعدی از شخصیت‌هاست. یک زنِ رقاص که می‌خواهد زندگی گذشته‌ی خود را فراموش کند، رفیقی که حاضر است به خاطر دوستِ خود همه چیز را به جان بخرد، مردی که حاضر است برای ناموس زندگی خود را تباه کند و تصویری تیپیکال از یک مرد کاباره‌دار. با همه‌ی اینها «توبه» هنوز هم دیدنی است.
منبع: فیلم نیوز
