مزاج شناسی

مزاج یا طبع طریقه یا روشی از پزشکی در قدیم بود که توسط پزشکان و فیلسوفان یونان و روم باستان پایه‌گذاری گردید. در این روش جزئیات یک ترکیب فرضی و همچنین عملکرد بدن انسان شرح داده می‌شود.

این روش مزاج‌شناسی و خلط‌های چهارگانه از سال ۱۸۵۰ با ظهور نظریه میکروبی بیماری‌ها و کشف این که علت بسیاری از بیماری‌ها که قبلاً فکر می‌شد از برهم خوردن تعادل مزاج هستند در حقیقت به دلیل عوامل بیماری‌زا هستند شروع به از بین رفتن کرد.

پزشکی نوین نه تنها طب سنتی بلکه بسیاری از طب‌های دیگر را نیز رد کرده‌است.

تاریخچه مزاج شناسی در جهان

با در نظر گرفتن اینکه تا قبل از متفکران یونان باستان روش منسجم پزشکی بر پایه مزاج (روش‌های شیمیایی تنظیم‌کننده رفتار انسان) نیست اما ممکن است ریشه در تمدن‌های مصر باستان و بین‌النهرین داشته باشد.

اما اولین مدارک از نوشته‌های نظریه‌پرداز پزشکی الکمئون (حدود ۵۴۰–۵۰۰ قبل از میلاد) بدست آمده که شامل فهرست مزاجی طولانی شامل عناصر اساسی توصیف‌شده توسط امپدوکلس مانند آب، هوا، خاک، آتش، و غیره بود. بقراط نیز معمولاً با به کار بردن این ایده در پزشکی اعتبار دارد.

بر خلاف الکمئون، بقراط پیشنهاد کرد که طبع یا مزاج مایعات حیاتی بدن است: خون، بلغم، صفرا و سودا. آلکمائون و بقراط اظهار داشتند که کمبود یا زیاده روی شدید در هر یک از طبع‌ها (مایعات بدن) در فرد می‌تواند نشانه ای از بیماری باشد. بقراط و سپس جالینوس پیشنهاد کردند که عدم تعادل متوسط در مخلوط این مایعات باعث ایجاد الگوهای رفتاری می‌شود یکی از رساله‌های منسوب به بقراط با نام درباره ماهیت انسان، این نظریه را به شرح زیر توصیف می‌کند:

بدن انسان حاوی خون، بلغم، صفرای زرد و صفرای سیاه است. اینها هستند که ساختار آن را می‌سازند و باعث درد و سلامتی آن می‌شوند. سلامتی در درجه اول حالتی است که در آن این مواد تشکیل دهنده از نظر قدرت و کمیت نسبت صحیحی با یکدیگر داشته باشند و به خوبی با هم مخلوط شوند. درد زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از مواد یا کمبود یا اضافه داشته باشد یا در بدن جدا شده و با مواد دیگر مخلوط نشود.