داستان

داستان از قدیمی‌ترین قالب‌‌های هنری است که پیشینه‌ی بسیار کهنی دارد و انسان‌ها آن را به صورت‌‌های گوناگون برای یکدیگر نقل و بازگو کرده‌اند. از زمانی که انسان‌‌های غارنشین پس از یک روز تلاش و کوشش و شکار حیوانات، شبانه درون غارها کنار آتش می‌‌نشستند و ماجراها و اتفاقات روزانه و چگونگی شکار حیوانات وحشی را برای یکدیگر بازگو می‌‌کردند و به انتظار پایان ماجراها و حرف‌‌های یکدیگر گوش فرا می‌‌دادند، تا امروز، با همه‌ی پیشرفتی که در زمینه‌‌های مختلف زندگی حاصل شده است و نویسندگان بسیاری با خلق آثار متنوعی پا به عرصه‌ی ادبیات داستانی نهاده‌اند؛ همواره انسان نیازمند خواندن و شنیدن داستان و انواع گوناگون آن بوده است.

در هیچ عصری انسان بی‌نیاز از داستان نخواهد شد، زیرا که داستان‌ها در زندگی انسان‌ها دارای جنبه‌‌های پندآموز و عبرت‌انگیز می‌‌باشند و به نوعی درس زندگی و تجربه‌ی بهتر زیستن را به انسان می‌‌آموزند. ناصر ایرانی در تعریف «داستان» این‌گونه می‌‌گوید: «اصطلاح داستان در محدوده هنر داستان‌نویسی یک معنی عام دارد و یک معنی خاص. در معنی خاص شامل رمان و داستان کوتاه می‌‌شود و در معنی عام به هر “‌اثر هنری منثور” گفته می‌‌شود.»

انواع داستان

جمال میرصادقی در بیان انواع داستان معتقد است:

«لغت داستان در زبان فارسی به معنی قصه، حکایت، افسانه و سرگذشت به کار رفته است و در ادبیات اصطلاحی عام به شمار می‌‌آید که از یک سو شامل صور متنوع قصه می‌‌شود و از سوی دیگر انشعابات مختلف ادبیات داستانی از قبیل داستان کوتاه، رمان، داستان بلند و دیگر اقسـام این شاخه از ادبیات خلاق را در بـر می‌‌گیرد».

۱- قصه

قصه در لغت به معنی حکایت و سرگذشت است و نوشته‌ای است که درون مایه‌ی آن مربوط به گذشته‌‌های دور است و بسیاری از آداب و رسوم و عقاید خرافی آن روزگار در آن آمده، و در واقع منعکس کننده‌ی فرهنگ عامه است.

جمال میرصادقی در تعریف قصه می گوید؛ «معمولاً به آثاری که در آن‌ها تأکید بر حوادث خارق العاده بیشتر از تحول و تکوین آدم‌ها و شخصیت‌‌هاست، قصه می‌‌گویند.

۲- داستان کوتاه

«داستان کوتاه ترجمه‌ای است از “Short story”، اصطلاح انگلیسی و مترادف و هم معنی با «نوول» (Nouvelle) اصطلاح فرانسوی.

در تعریف داستان کوتاه نوشته‌اند، داستانی است که:

۱- طرح منظم و مشخصی دارد.

۲- یک شخصیت اصلی دارد.

۳- این شخصیت، در یک واقعه‌ی اصلی ارایه می‌‌شود.

۴- به صورت «کلی» که همه‌ی اجزاء آن با هم پیوند متقابل دارند، شکل می‌‌بندد.

۵- تأثیر واحدی را القا می‌‌کند.

۶- کوتاه است.

۳- داستان بلند

داستان بلند، داستانی است که گسترش یافته تر از داستان کوتاه و محدودتر از رمان است.

شخصیت‌ها درداستان بلند پابه پای حوادث پیش می‌‌روند و تمام عناصر داستانی که در رمان وجود دارد، در داستان بلند نیز حضور دارند. حجم نوشتاری آن، معمولاً از پانزده هزار تا سی هزار کلمه تشکیل می‌‌شود. داستانی است روایت گونه به نثر که پیرامون موضوع و حادثه‌ای خاص که «ریشه در واقعیت اجتماعی» دارد نوشته می‌‌شود.

۴- رمان

«رمان (Roman) از رمانس (Romance) قرون وسطی مشتق شده است، البته در انگلیسی به جای «رمان» واژه‌ی دیگری را به کار می‌‌برند: (Novel)، که برگرفته از واژه‌ی ایتالیایی «نوولا»

(Novella)، به معنی چیز کوچک و تازه است و بر قصه‌ای کوتاه و منثور اطلاق می‌‌شده است.»