روشهای سریع و کاربردی درمان اسهال: یکی از بیماری‌های عفونی و بسیار حادی که همه ما به احتمال زیاد آن را تجربه کرده‌ایم، بیماری اسهال است. تقریبا همه‌ی ما بعد از ابتلا به دنبال روش‌هایی برای درمان اسهال هستیم. در سطح جهان، سالانه دو میلیارد نفر به بیماری اسهال دچار می‌شوند. به علاوه، حدود ۲ میلیون نفر از این افراد کودکان زیر ۵ سال هستند که در اثر اسهال مزمن جان خود را از دست می‌دهند.
علت اسهال را به دلایل مختلفی می‌توان ارجاع داد. شیوع این بیماری در فصل‌های گرم تابستانی بیشتر است. اما ممکن است در سایر فصول نیز شما به آن دچار شوید. در زمان بروز بیماری اسهال شما دل درد زیادی را تجربه می‌کنید و مدام مجبور هستید که به دلیل احساس بدی که در اجابت مزاج دارید به سرویس بهداشتی مراجعه کنید.
در این مقاله به بررسی روش‌هایی برای درمان اسهال، انواع آن، علل به وجود آمدن این بیماری و ارتباط اسهال و لاغری می‌پردازیم. با یک درمان خانگی از بخش سلامت مجله اینترنتی گفتنی همراه باشید.
روشهای سریع و کاربردی درمان اسهال
اسهال چیست؟
اسهال به مدفوع شُل یا آبکی گفته می‌شود که یک بیماری نسبتا رایج در افراد است و ممکن است به تنهایی یا به همراه علائم دیگری همچون تهوع، استفراغ، درد شکم یا کاهش وزن ایجاد شود.
خوشبختانه بیماری اسهال طولانی مدت نیست و طی دو الی سه روز یا نهایتا یک هفته برطرف خواهد شد. وقتی دچار بیماری اسهال می‌شوید، حرکات روده از حالت طبیعی بیشتر هستند و شما اجابت مزاج بیشتری را تجربه خواهیدکرد.
این بیماری می‌تواند از یک وضعیت خفیف به یک وضعیت خطرناک مانند بیماری سندروم روده تحریک پذیر (IBS) که یک بیماری التهابی روده است تبدیل شود.
علائم اسهال چیست؟
علائم و نشانه‌های مربوط به بیماری اسهال یا همان مدفوع شل و آبکی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- گرفتگی یا درد شکم (CRAMP)
- نفخ
- حالت تهوع
- استفراغ
- مدفوع خونی یا سیاه
- نیاز فوری به اجابت مزاج (برون روی)
- وجود مخاط در مدفوع
- تب و لرز
انواع اسهال
پزشکان اسهال را در چهار دسته اسمزی (Osmotic)، ترشحی (Secretory)، التهابی (Inflammatory) و مرتبط با تحرک (Motility) قرار می‌دهند.
اسهال اسمزی
به اسهالی گفته می‌شود که وجود یک ماده خاص در روده، آب داخل آن را جذب می‌کند و این موضوع منجر به اسهال در بدن می‌شود. اسهال اسمزی در یکی از دو حالت زیر ایجاد می‌شود:
- بلع یا جذب ضعیف: یک ماده خاص به عنوان مثال وجود سوربیتول یا مانیتول موجود در آبنبات‌های رژیمی یا آدامس‌ها باعث کشیده شدن آب داخل روده می‌شود و در نهایت اسهال اتفاق می‌افتد.
- سوءجذب: در این حالت بدن در جذب کربوهیدرات‌های خاص و تحمل لاکتوز ناتوان است و روده قادر نخواهد بود تا کربوهیدرات یا لاکتوز را جذب کند. به همین خاطر، این مواد را در درون خود نگه می‌دارد و باعث احتباس بیشتر آب می‌شود. لاکتوز یا کربوهیدرات جذب نشده وارد روده بزرگ می‌شوند و گاز بیش از حد تولید می‌کنند که باعث بروز اسهال می‌شود.
اسهال ترشحی
در حالت طبیعی در روده کوچک آب زیادی ترشح می‌شود. اما در موارد حاد این آب قبل از رسیدن به روده بزرگ جذب می‌شود. اسهال زمانی اتفاق می‌افتد که آب ترشح شده داخل روده به دلایل غیرقابل پیش‌بینی جذب می‌شوند.
از این رو، در داخل روده، سمی ترشح می‌شود تا این آب از دست داده را تولید کند. بسیاری از عفونت‌ها، داروها و سایر شرایط مختلف باعث بروز اسهال ترشحی می‌شوند که عبارتند از:
- بیماری وبا (بیماری باکتریایی که از طریق آب آلوده وارد بدن می‌شود)
- مصرف ملین‌های خاص
- عوارض مصرف برخی داروها
- وارد شدن برخی سموم خطرناک در محصولات از جمله سم آرسنیک، سم قارچ، کافئین و حشره کش‌ها
- اسهال التهابی یا عفونی
دستگاه گوارش ما از یک سری سلول‌های چند ضلعی روی هم انباشته شده تشکیل شده است که به آن اپتیلیوم گفته می‌شود.
وقتی اختلال و مشکلی در اپتیلیوم رخ می‌دهد، سرم و خون به داخل روده ترشح می‌شود که اپتیلیوم را تخریب کرده و اسهال عفونی یا التهابی را به وجود می‌آورد. اسهال التهابی به دلیل وجود باکتری‌ها، ویروس‌ها، تک یاخته‌ها و.. ایجاد می‌شود.
اسهال مربوط به تحرک
اگر مواد مغذی و آب به میزان کافی در معرض اپتیلیوم قرار بگیرند و به هر دلیلی طی مدت زمان طولانی در روده باقی بمانند، در این صورت نوعی عدم جذب در روده اتفاق می‌افتد که منجر به بروز اسهال می‌شود.
علت اسهال چیست؟
برخی از بیماری‌ها و شرایط مختلف می‌توانند زمینه بروز بیماری اسهال را در افراد فراهم سازند. این علت‌ها شامل موارد زیر می‌باشد:
ویروس‌ها
ویروس‌های بسیار شایعی وجود دارند که با ورود به بدن باعث طیف وسیعی از بیماری‌ها می‌شوند:
- نوروویروس یا نورواک که ویروس استفراغ زمستان نیز نام دارد و باعث التهابات گوارشی می‌شود.
- آدنوویروس روده‌ای که بیشتر در کودکان شایع است.
- هپاتیت ویروسی
- آستروویروس (عامل بیماری گاستروآنتریت که نوعی التهاب معده- روده‌ای است).
- روتا ویروس (عامل بیماری ویروس کرونا)
باکتری‌ها و انگل‌ها
علت اسهال را می‌توان در باکتری‌ها و انگل‌های زیر پیدا کرد:
- باکتری‌های بیماری‌زا از جمله سالمونلا که معمولا در مواد غذایی دارای چربی مانند کره بادام زمینی و تخم مرغ وجود دارد. این باکتری یکی از شایع‌ترین علت‌های مسمومیت‌های غذایی است.
- باکتری اشریشیا کلی (E.coli) که عامل عفونت دستگاه ادرار است.
- مصرف داروهایی مانند آنتی بیوتیک‌ها که باکتری‌های خوب را به همراه باکتری‌های بد در بدن از بین می‌برند.
- انگل‌هایی که از طریق غذا یا آب آلوده به بدن منتقل می‌شوند
- داروهای ضد سرطان
- داروهایی که حاوی منیزیم نیستند.
عدم تحمل لاکتوز
لاکتوز قندی است که در شیر و سایر محصولات لبنی یافت می‌شود. آن دسته افرادی که در هضم لاکتوز با مشکل روبرو هستند، بعد از مصرف فرآورده‌های لبنی به اسهال دچار می‌شوند.
جالب است بدانید که عدم تحمل به قند لاکتوز با افزایش سن بیشتر خواهد شد؛ چون آنزیمی که به هضم کردن لاکتوز در بدن ما کمک می‌کند با افزایش سن در بدن کاهش می‌یابد.
فروکتوز
فروکتوز به قندی گفته می‌شود که به طور طبیعی در میوه‌ها و عسل وجود دارد. اما گاهی اوقات آن را به عنوان شیرین‌کننده به بعضی از نوشیدنی‌ها اضافه می‌کنند. قند فروکتوز در بعضی افراد که با هضم آن مشکل دارند، باعث بیماری اسهال می‌شود.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی
قندهای غیر قابل جذبی که به بعضی از مواد قندی از قبیل آدامس، آبنبات و سایر محصولات قندی اضافه می‌شود در بدن بعضی افراد جذب نشده و داخل روده آن‌ها باقی می‌ماند که باعث بروز اسهال می‌شود. قندهایی از جمله: سوربیتول، اریتریتول و مانیتول.
عمل جراحی
گاهی اوقات در جراحی‌هایی که در آن‌ها جزئی از روده، معده یا کیسه صفرا برداشته می‌شود به عنوان عارضه جانبی فرد به طور موقت دچار اسهال و حالت تهوع خواهد شد.
سایر اختلالات گوارشی
برخی از بیماری‌های التهابی روده در بیماران باعث بروز اسهال در این افراد می‌شود. بیماری‌هایی مانند:
- سندروم روده تحریک پذیر (IBS): التهاب و اختلال در عملکرد روده
- بیماری کرون : نوعی بیماری التهاب روده‌ای که باعث تورم و تحریک دستگاه گوارش می‌شود.
- کولیت اولسراتیو (IBD): نوعی بیماری التهاب روده‌ای که باعث التهاب و زخم شدن دستگاه گوارش می‌شود.
- سلیاک : بیماری گوارشی که در اثر حساسیت به پروتئینی به نام گلوتن ایجاد شده و سیستم ایمنی به سلول‌های روده حمله می‌کند.
- کولیت میکروسکوپی: بیماری التهابی روده بزرگ
- رشد بیش از حد باکتری‌های کوچک در روده
- آلرژی نسبت به بعضی از غذاها و ایجاد شدن اختلال روده‌ای
اسهال مزمن چیست؟
اسهال مزمن به اسهالی گفته می‌شود که در یک بازه زمانی طولانی بیشتر از چهار هفته طول می‌کشد و فرد را درگیر می‌کند.
این نوع اسهال یک هشدار جدی برای بدن است؛ چرا که می‌تواند نشان دهنده یک بیماری جدی روده‌ای مانند کولیت اولسراتیو، کرون یا سندروم روده تحریک پذیر و.. باشد. در زمان بروز اسهال مزمن اکیدا توصیه می‌شود که به پزشک مراجعه کنید و از درمان‌های خانگی پرهیز نمایید.
رابطه اسهال و لاغری چیست؟
بسیاری از افراد که دچار اسهال می‌شوند، طی چند روز کاهش وزن شدیدی را تجربه می‌کنند. به همین دلیل گفته می‌شود که اسهال و لاغری با هم در ارتباطند. دلیل این کاهش وزن این است که در زمان اسهال آب زیادی از بدن دفع می‌شود.
آب برای دفع خود به کربوهیدرات نیاز دارد و این کربوهیدرات را از سلول‌ها تامین می‌کند. دفع کربوهیدرات همانا و کاهش وزن همانا.
البته به یاد داشته باشید که این دفع آب اگر بیش از حد باشد، بسیار خطرناک است و فرد را با کم‌آبی شدید بدن، سرگیجه، بی‌حالی و حتی غش مواجه می‌کند.
برای درمان اسهال چه کارهایی انجام دهیم؟
موارد خفیف اسهال معمولا نگران‌کننده نیستند و ممکن است بدون درمان نیز برطرف شوند. اما اگر اسهال مداوم یا مزمن بود، لازم است حتما به پزشک مراجعه کنید تا علت زمینه‌ای آن را تشخیص دهد.
از طرفی، همان‌طور که گفتیم، در زمان بروز اسهال، بدن آب زیادی از دست می‌دهد. به همین خاطر، پزشکان توصیه می‌کنند که بعد از برطرف شدن بیماری آب و مایعات زیادی مصرف کنیم.
درمان اسهال با دارو
- مصرف داروهای ضد اسهال مانند لوپرامید، بیسموت ساب سالیسیلات که توصیه می‌شود آن را تحت نظر پزشک مصرف کنید.
- ایمودیوم که یک داروی ضد تحرک است و دفع مدفوع را کاهش می‌دهد.
- پپتو بیسمول که خروج مدفوع شل و آبکی را در کودکان و بزرگسالان کم می‌کند و پزشکان بیشتر آن را برای مسافرانی که در سفر دچار این بیماری می‌شوند، توصیه می‌کند.
- آنتی بیوتیک‌هایی که عفونت‌های باکتریایی را درمان می‌کنند و براساس شدت و نوع اسهال در افراد متفاوت می‌باشند.
درمان اسهال در خانه
داشتن یک رژیم غذایی اصولی در زمان بیماری اسهال به رفع این بیماری کمک زیادی می‌کند. همچنین، این نکته را به خاطر داشته باشید که پس از هر بار اجابت مزاج و مدفوع شل، مایعات از دست رفته بدن خود را با خوردن حداقل یک فنجان آب یا مایعات جبران نمایید:
- نوشیدن مایعات فراوان مانند نوشیدنی‌های الکترولیتی (مخلوط شکر، نمک و آب)، آب و آبمیوه‌های بدون شکر
- خوردن نوشیدنی و مایعات فراوان در بین وعده‌های غذایی نه همراه با غذا
- خوردن عرق نعناع و آب جوش به همراه نبات
برای درمان اسهال خوردن چه غذاهایی مفید است؟
فردی که دچار بیماری اسهال است بایستی غذاهایی را مصرف کند که علائم و نشانه‌های این بیماری را به حداقل برساند. اگر این کار را انجام ندهد، این بیماری گوارشی حادتر خواهد شد.
خوردن مواد غذایی زیر در درمان اسهال بسیار موثر می‌باشند:
- برنج سفید، سیب یا آب سیب تازه، نان تست، فرنی برنج، بلغور جو دوسر (این خوراکی‌ها در روزهای اول بیماری اسهال بسیار مفید هستند؛ اما توصیه می‌شود که آن‌ها را در وعده‌های کوچک میل کنید تا از کار کردن بیش از حد دستگاه گوارش جلوگیری نمایید.)
- غذاهای پروبیوتیک مانند ماست، دوغ به بهبود تعادل باکتری‌های خوب و بد در روده و هضم بهتر غذا کمک می‌کنند.
- منابع غیر لبنی پروبیوتیک مانند شیر سویا، میوه‌ها و سبزیجات تخمیر شده (به علاوه توصیه می‌شود که قبل از مصرف پروبیوتیک‌ها حتما با پزشک خود صحبت کنید.)
- نوشیدن آب فراوان برای جلوگیری از کم‌آبی و دفع سموم از بدن
- مصرف غذاها و مایعات سرشار از سدیم مانند سوپ، آبگوشت، نوشیدنی‌های ورزشی و کراکرهای نمکی
- آب نارگیل
- مصرف غذاها و مایعات غنی از پتاسیم از قبیل: موز، سیب‌زمینی آب پز، آبمیوه‌های رقیق شده
غذاها و نوشیدنی‌هایی که ممکن است اسهال را بدتر کنند
- آدامس بدون قند، گیلاس شیرین، آلو، نوشیدنی و داروهای کافئین‌دار مانند قهوه، نسکافه و..
- فروکتوز موجود در آبمیوه‌های مصنوعی، انگور، عسل، خرما، انجیر، نوشابه، آلو
- لاکتوز موجود در لبنیات از جمله شیر
- شیرین‌کننده‌های مصنوعی موجود در بعضی غذاها
- غذاهای تند و سرخ کردنی
- حبوبات شامل نخود، لوبیا، عدس
- غذاهایی که باعث تولید گاز در روده‌ها می‌شوند مانند کلم، کلم بروکلی و گل کلم
- سبزیجات خام
- آجیل
- گوشت‌های چرب از جمله ساردین و گوشت گوساله
آیا اسهال خطرناک است؟
در بسیاری از موارد این بیماری نگران‌کننده نیست و بعد از چند روز با رعایت نکات غذایی و مراجعه به پزشک درمان خواهد شد. اما اگر اسهال باعث کم‌آبی شود و آن را جدی نگیرید می‌تواند خطرناک باشد.
کم‌آبی در کودکان، افراد مسن و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بسیار خطرناک است. بنابراین، اگر خودتان یا کودک دلبندتان به علائمی مانند موارد زیر دچار شدید، در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه نمایید:
- در بزرگسالان: تشنگی بیش از حد، خشکی دهان یا پوست، ادرار کم، نداشتن ادرار، ادرار تیره، تب بالای ۳۹ درجه
- در کودکان: خیس نشدن پوشک به مدت سه ساعت یا بیشتر، تب بالای ۳۹ درجه، خشکی دهان یا زبان، گریه کردن بدون اشک، خواب آلودگی، گودی چشم
سوالات متداول درمان اسهال
علت اسهال چیست؟
دلایل زیادی موجب اسهال می‌شود. برخی از این دلایل عبارتند از باکتری‌ها و انگل‌ها، ویروس‌ها، عمل جراحی، فروکتوز، عدم تحمل لاکتوز و سایر اختلالات گوارشی.
کدام غذاهای برای درمان اسهال مفید است؟
برنج سفید، سیب یا آب سیب تازه، نان تست، فرنی برنج، بلغور جو دوسر، غذاهای پروبیوتیک مانند ماست، دوغ شیر سویا، میوه‌ها و سبزیجات تخمیر شده برای درمان اسهال بسیار مفید هستند.
از کدام غذاها در دوره اسهال باید پرهیز کرد؟
مواردی مثل آدامس بدون قند، گیلاس شیرین، آلو، نوشیدنی و داروهای کافئین‌دار مانند قهوه، نسکافه، فروکتوز موجود در آبمیوه‌های مصنوعی، انگور، عسل، خرما، انجیر، نوشابه، آلو، لاکتوز موجود در لبنیات از جمله شیر و غذاهای تند و سرخ شده اسهال را برطرف می‌کنند.
آنچه از مقاله درمان اسهال آموختیم:
یکی از مشکلات گوارشی که همواره افراد برای رفع آن در زندگی خود تلاش کرده‌اند، درمان اسهال بوده است. علت اسهال را می‌توان عفونت‌های باکتریایی، ویروسی و واکنش روده‌ها و … دانست. مصرف غذاهای تشدید کننده اسهال یکی از بدترین کارهاییست که می‌توانید در این دوران برای خود انجام دهید. یادتان باشد که اسهال و لاغری با یکدیگر رابطه مستقیم دارند و در دوره‌ای که دچار این بیماری آزار دهنده هستید، ممکن است یک کاهش وزن ناگهانی را تجربه کنید.
