حکایت
حکایت نوعی از داستان کوتاه است که در آن درس یا نکتهای اخلاقی نهفته است. این درس یا نکته بیشتر در پایان حکایت بر خواننده آشکار میشود. شخصیتهای حکایت حیوانات یا اشیای بیجانند. زمانی که حیوانات شخصیت حکایتند، مانند انسانها سخن میگویند و احساسات انسانی از خود نشان میدهند. یکی از بهترین نمونههای حکایت در زبان فارسی را میتوان در کلیله و دمنه دید.
حکایتها معمولاً طوری نوشته میشوند که خواننده به سادگی آنها را درک کند. ادبیاتی را که در حکایتها به کار برده میشود، ادبیات تعلیمی مینامند.
برخی حکایتها یا داستان ها از نسلی به نسل دیگر بازگو میشود. بیشتر در حکایت با استعاره از اشیا یا حیوانات، نابخردی انسان در رفتار و منشش به وی نشان داده میشود. گاهی حکایت آکنده از طنز یا هزل است.
ریشه کلمه حکایت
واژهٔ حکایت برگرفته از واژهٔ محاکات به معنای مشابه کسی یا چیزی شدن، مانند چیزی را به گفتار یا کردار آوردن، است (همتراز محاکات، یعنی؛ mimesis از ریشهٔ mime یونانیست که واژهٔ فارسی «میمون» را میتوان همریشه با آن دانست، میمون در باور ما تقلیدکننده است). از اینرو میتوان حکایت را شبیهسازیای تخیلی از دنیا دانست.
سرچشمه حکایت های فارسی
سرچشمه حکایت های فارسی یا ایران باستان است، مانند حکایتهایی درباره بهرامگور، انوشیروان و بزرگمهر؛ یا هند، مانند حکایتهای کلیله و دمنه، طوطینامه، سندبادنامه و بسیاری از حکایتهای حیوانات یا یونان باستان، از جمله حکایتهایی درباره ارسطو، سقراط و اسکندر؛ و پارهای از آنها نیز از ادبیات عربی گرفته شده است، مانند حکایتهایی که قهرمان آنها حاتمطائی، اعرابی یا یکی از خلفای عرب است. دو کتاب حکایات عربی، یکی الف لیلة و لیلة، که ظاهرآ در آغاز کتابی هندی و ایرانی بوده است، و دیگری الفَرَجُ بعدالشدّةِ قاضی تنوخی، در حکایتهای فارسی تأثیر چشمگیری داشتهاند، چنانکه سرانجام اولی را عبداللطیف طسوجی در عهد محمدشاه قاجار (حک: ۱۲۵۰ـ ۱۲۶۴) و دومی را ــکه برخی از حکایتهای آن را عوفی (متوفی بعد از ۶۳۰) در جوامعالحکایات ترجمه کرده بودــ در عهد صفویه حسین بن اسعد دهستانی به فارسی ترجمه کردند. البته بسیاری از حکایتهای الف لیلة و لیلة که در آنها سخن از غول و جنّ و پری است، جزء قصههای عامیانه محسوب میشود و موردنظر ما در این مقاله نیست.
جکایت های طنز
حکایتهای طنزآمیز غالباً کوتاهتر از حکایتهای دیگر است و بهترین نمونههای آنها را در رسالههای عبید میتوان یافت که ظاهراً او در نقل برخی از آنها از محاضرات الادباء راغب اصفهانی (متوفی ۵۰۲) و العقدالفرید ابنعبدربّه (متوفی ۳۲۸) متأثر بوده است. اشخاصی که در فرهنگ ایران به طنزگویی، زودباوری، سادگی و لودگی مشهورند، از جمله ابوبکررَبابی، بهلول، جُحی/ جوحی و طلخک/ طلحک، قهرمانان اینگونه حکایتها هستند. در دورههای اخیر دخو و ملانصرالدّین بیشتر قهرمانان این حکایتها هستند. سخن گفتن از اسافل اعضا و کاربرد واژههای قبیح و مستهجن، از ویژگیهای اینگونه حکایتهاست، بهویژه حکایتهای عبید زاکانی و حکایتهای منظوم ایرجمیرزا (متوفی ۱۳۴۴/ ۱۳۰۴ش). البته حکایتهای لطیفه مانندِ فخرالدین علی صفی (متوفی ۹۳۹) در لطائف الطوائف از این موضوع مستثنا و عاری از الفاظ قبیح است. پس از حکایتهای عبید، مشهورترین حکایتهای طنز فارسی، چرندپرند علیاکبر دهخدا (متوفی۱۳۳۴ ش) است که البته عاری از سخنان رکیک و نمونه عالیِ طنز سیاسی به زبان فارسی است.
در این بخش آرشیو جامع و کاملی از انواع حکایت های فارسی و همچین ملل را می توانید ببینید و لذت ببرید:
-
سرگرمی
داستان کشک چی؟ پشم چی؟ ماجرای این ضرب المثل چیه؟
در روزگاران قدیم گوسفند دار خسیسی در یک روستا زندگی می کرد. خساست او به حدی بود که برای چراندن…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان دختری که سر شوهرانش را می خورد!
داستان دختر شوهر کش: روزى سر و کله درويش پيدا شد. پادشاه از ديدن درويش به ياد عهد و پيمان…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان چهار بازرگان مرد و زن باغبان؛ پولی که زن را به دردسر انداخت!
داستان چهار بازرگان مرد و زن باغبان: می خواستند چیزی بخرند و سودی ببرند. ضمن راه به در باغی رسیدند.کیسه…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
ماجرای مردی در حمام زنانه که زنان را کیسه می کشید!
ماجرای مردی در حمام زنانه: او مردی شهوتران بود با سواستفاده از وضع ظاهرش در حمام زنانه کار مى کرد…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
حکایت دزد مسجدی که داماد حاکم شد!
حکایت دزد مسجد: حاکمی هر شب در تخت خود به آینده دخترش می اندیشید که دخترش را به چه کسی…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان دختران شاه و پسر زیبایی که با هر سه دختر پادشاه ازدواج کرد!
داستان دختران شاه: پسر برادر پادشاه خيلى آراسته بود. این پسر آنقدر خوشگل بود که حور و پرىها براى او…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان زنان حیله گر و جذاب و قول و قرار در حمام+ قسمت دوم
داستان زنان حیله گر: درويشها يکى يکى به بوقعليشاه گفتند: 'گل مولا خوابت تعبير شد. انشاالله هر شب از انى…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان زنان حیله گر و جذاب و قول و قرار در حمام+ قسمت اول
داستان زنان حیله گر و جذاب که باهم شرط بستند که سال ديگر چنين موقعى در همان حمام جمع بشوند…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان ازدواج مجدد شوهر و زنی که عین خیالش نبود!
داستان ازدواج مجدد شوهر و زن بی خیال: مردي ازدواج مجدد مي كنه و وقتي زن متوجه مي شه، به…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان معروف دزد اصفهانی زرنگتره یا دزد شیرازی؟
داستان دزد اصفهانی و دزد شیرازی: روزى يک دزد اصفهانى به در خانه يک دزد شيرازى رفت و در زد.…
بیشتر بخوانید »