حکایت
حکایت نوعی از داستان کوتاه است که در آن درس یا نکتهای اخلاقی نهفته است. این درس یا نکته بیشتر در پایان حکایت بر خواننده آشکار میشود. شخصیتهای حکایت حیوانات یا اشیای بیجانند. زمانی که حیوانات شخصیت حکایتند، مانند انسانها سخن میگویند و احساسات انسانی از خود نشان میدهند. یکی از بهترین نمونههای حکایت در زبان فارسی را میتوان در کلیله و دمنه دید.
حکایتها معمولاً طوری نوشته میشوند که خواننده به سادگی آنها را درک کند. ادبیاتی را که در حکایتها به کار برده میشود، ادبیات تعلیمی مینامند.
برخی حکایتها یا داستان ها از نسلی به نسل دیگر بازگو میشود. بیشتر در حکایت با استعاره از اشیا یا حیوانات، نابخردی انسان در رفتار و منشش به وی نشان داده میشود. گاهی حکایت آکنده از طنز یا هزل است.
ریشه کلمه حکایت
واژهٔ حکایت برگرفته از واژهٔ محاکات به معنای مشابه کسی یا چیزی شدن، مانند چیزی را به گفتار یا کردار آوردن، است (همتراز محاکات، یعنی؛ mimesis از ریشهٔ mime یونانیست که واژهٔ فارسی «میمون» را میتوان همریشه با آن دانست، میمون در باور ما تقلیدکننده است). از اینرو میتوان حکایت را شبیهسازیای تخیلی از دنیا دانست.
سرچشمه حکایت های فارسی
سرچشمه حکایت های فارسی یا ایران باستان است، مانند حکایتهایی درباره بهرامگور، انوشیروان و بزرگمهر؛ یا هند، مانند حکایتهای کلیله و دمنه، طوطینامه، سندبادنامه و بسیاری از حکایتهای حیوانات یا یونان باستان، از جمله حکایتهایی درباره ارسطو، سقراط و اسکندر؛ و پارهای از آنها نیز از ادبیات عربی گرفته شده است، مانند حکایتهایی که قهرمان آنها حاتمطائی، اعرابی یا یکی از خلفای عرب است. دو کتاب حکایات عربی، یکی الف لیلة و لیلة، که ظاهرآ در آغاز کتابی هندی و ایرانی بوده است، و دیگری الفَرَجُ بعدالشدّةِ قاضی تنوخی، در حکایتهای فارسی تأثیر چشمگیری داشتهاند، چنانکه سرانجام اولی را عبداللطیف طسوجی در عهد محمدشاه قاجار (حک: ۱۲۵۰ـ ۱۲۶۴) و دومی را ــکه برخی از حکایتهای آن را عوفی (متوفی بعد از ۶۳۰) در جوامعالحکایات ترجمه کرده بودــ در عهد صفویه حسین بن اسعد دهستانی به فارسی ترجمه کردند. البته بسیاری از حکایتهای الف لیلة و لیلة که در آنها سخن از غول و جنّ و پری است، جزء قصههای عامیانه محسوب میشود و موردنظر ما در این مقاله نیست.
جکایت های طنز
حکایتهای طنزآمیز غالباً کوتاهتر از حکایتهای دیگر است و بهترین نمونههای آنها را در رسالههای عبید میتوان یافت که ظاهراً او در نقل برخی از آنها از محاضرات الادباء راغب اصفهانی (متوفی ۵۰۲) و العقدالفرید ابنعبدربّه (متوفی ۳۲۸) متأثر بوده است. اشخاصی که در فرهنگ ایران به طنزگویی، زودباوری، سادگی و لودگی مشهورند، از جمله ابوبکررَبابی، بهلول، جُحی/ جوحی و طلخک/ طلحک، قهرمانان اینگونه حکایتها هستند. در دورههای اخیر دخو و ملانصرالدّین بیشتر قهرمانان این حکایتها هستند. سخن گفتن از اسافل اعضا و کاربرد واژههای قبیح و مستهجن، از ویژگیهای اینگونه حکایتهاست، بهویژه حکایتهای عبید زاکانی و حکایتهای منظوم ایرجمیرزا (متوفی ۱۳۴۴/ ۱۳۰۴ش). البته حکایتهای لطیفه مانندِ فخرالدین علی صفی (متوفی ۹۳۹) در لطائف الطوائف از این موضوع مستثنا و عاری از الفاظ قبیح است. پس از حکایتهای عبید، مشهورترین حکایتهای طنز فارسی، چرندپرند علیاکبر دهخدا (متوفی۱۳۳۴ ش) است که البته عاری از سخنان رکیک و نمونه عالیِ طنز سیاسی به زبان فارسی است.
در این بخش آرشیو جامع و کاملی از انواع حکایت های فارسی و همچین ملل را می توانید ببینید و لذت ببرید:
-
سرگرمی
داستان حضرت سلیمان: مردی که می خواست زبان گربه ها را بیاموزد!
داستان حضرت سلیمان و زبان گربه ها: مردی به پیامبر خدا، حضرت سلیمان، مراجعه کرد و گفت: ای پیامبر میخواهم…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
حکایت جالب عاقبت بازرگان و رمال طمعکار!
حکایت بازرگان و رمال طمعکار: در يکى از شهرها، رمالى زندگى مىکرد که در کار خود بسيار استاد بود. روزى…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان عبرت آموز و شنیدنی مرد فقیری که یک کوزه داشت و هزار آرزو!
داستان مرد فقیر خیالباف و کوزه روغن: کَلیله و دِمنه نوشته ویشنا سرما کتابی است از اصل هندی که در…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان ابن سیرین و زن هوس باز
داستان ابن سیرین و زن هوس باز: محمد بن سیرین مشهور به ابن سیرین (متولد 33ق در مدینه، درگذشتۀ 110ق…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
بهترین حکایت های مولانا: کامتان را با این 6 حکایت شیرین کنید!
بهترین حکایت های مولانا فقط حکایت های طوطی و بازرگان، دوستی خاله خرسه، طوطی کچل نیست؛ میراث مولانا یک دریای…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان شنیدنی کشاورز فقیر خرشانس | حکایت کشاورز فقیری که خر شانس بود اما فکر می کرد بد شانس است!
داستان شنیدنی کشاورز فقیر خرشانس: یکی بود یکی نبود . در زمان های بسیار دور مرد کشاورزی بود ، با…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
حکایت جالب و خواندنی: داستان ازدواج زیباترین زن شهر با زشت ترین مرد شهر!
حکایت جالب و خواندنی: موسی مندلسون فیلسوف یهودی پدر بزرگ موسیقی دان معروف فلیکس مندلسون بود که دارای قد کوتاه…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
حکایت دختر زیبا و سه خواستگار جذابش!
حکایت دختر زیبا و سه خواستگار: حاکم دختری داشت که خیلی زیبا بود و خواستگاران فراوان داشت. اطرافیان اصرار به…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان گدایی که ساکنان یک شهر را اُسکول کرد
گدایی که ساکنان یک شهر را اُسکول کرد: فردى هرروز در بازار گدایی میکرد و مردم حماقت وی را دست…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان سلطان و دو گدا: گدای چاپلوس و گدای ساکت
داستان سلطان و دو گدا: دو گدا بودند یک بسیار چاپلوس و دیگری آرام و ساکت. گدای چاپلوس وقتی شاه…
بیشتر بخوانید »