حکایت
حکایت نوعی از داستان کوتاه است که در آن درس یا نکتهای اخلاقی نهفته است. این درس یا نکته بیشتر در پایان حکایت بر خواننده آشکار میشود. شخصیتهای حکایت حیوانات یا اشیای بیجانند. زمانی که حیوانات شخصیت حکایتند، مانند انسانها سخن میگویند و احساسات انسانی از خود نشان میدهند. یکی از بهترین نمونههای حکایت در زبان فارسی را میتوان در کلیله و دمنه دید.
حکایتها معمولاً طوری نوشته میشوند که خواننده به سادگی آنها را درک کند. ادبیاتی را که در حکایتها به کار برده میشود، ادبیات تعلیمی مینامند.
برخی حکایتها یا داستان ها از نسلی به نسل دیگر بازگو میشود. بیشتر در حکایت با استعاره از اشیا یا حیوانات، نابخردی انسان در رفتار و منشش به وی نشان داده میشود. گاهی حکایت آکنده از طنز یا هزل است. همچنین بعضی حکایات از ریشه ضرب المثل ها برخواسته اند و هر ضرب المثلی برای خود حکایتی دارد که باید بدانید.
ریشه کلمه حکایت
واژهٔ حکایت برگرفته از واژهٔ محاکات به معنای مشابه کسی یا چیزی شدن، مانند چیزی را به گفتار یا کردار آوردن، است (همتراز محاکات، یعنی؛ mimesis از ریشهٔ mime یونانیست که واژهٔ فارسی «میمون» را میتوان همریشه با آن دانست، میمون در باور ما تقلیدکننده است). از اینرو میتوان حکایت را شبیهسازیای تخیلی از دنیا دانست.
سرچشمه حکایت های فارسی
سرچشمه حکایت های فارسی یا ایران باستان است، مانند حکایتهایی درباره بهرامگور، انوشیروان و بزرگمهر؛ یا هند، مانند حکایتهای کلیله و دمنه، طوطینامه، سندبادنامه و بسیاری از حکایتهای حیوانات یا یونان باستان، از جمله حکایتهایی درباره ارسطو، سقراط و اسکندر؛ و پارهای از آنها نیز از ادبیات عربی گرفته شده است، مانند حکایتهایی که قهرمان آنها حاتمطائی، اعرابی یا یکی از خلفای عرب است. دو کتاب حکایات عربی، یکی الف لیلة و لیلة، که ظاهرآ در آغاز کتابی هندی و ایرانی بوده است، و دیگری الفَرَجُ بعدالشدّةِ قاضی تنوخی، در حکایتهای فارسی تأثیر چشمگیری داشتهاند، چنانکه سرانجام اولی را عبداللطیف طسوجی در عهد محمدشاه قاجار (حک: ۱۲۵۰ـ ۱۲۶۴) و دومی را ــکه برخی از حکایتهای آن را عوفی (متوفی بعد از ۶۳۰) در جوامعالحکایات ترجمه کرده بودــ در عهد صفویه حسین بن اسعد دهستانی به فارسی ترجمه کردند. البته بسیاری از حکایتهای الف لیلة و لیلة که در آنها سخن از غول و جنّ و پری است، جزء قصههای عامیانه محسوب میشود و موردنظر ما در این مقاله نیست.
جکایت های طنز
حکایتهای طنزآمیز غالباً کوتاهتر از حکایتهای دیگر است و بهترین نمونههای آنها را در رسالههای عبید میتوان یافت که ظاهراً او در نقل برخی از آنها از محاضرات الادباء راغب اصفهانی (متوفی ۵۰۲) و العقدالفرید ابنعبدربّه (متوفی ۳۲۸) متأثر بوده است. اشخاصی که در فرهنگ ایران به طنزگویی، زودباوری، سادگی و لودگی مشهورند، از جمله ابوبکررَبابی، بهلول، جُحی/ جوحی و طلخک/ طلحک، قهرمانان اینگونه حکایتها هستند. در دورههای اخیر دخو و ملانصرالدّین بیشتر قهرمانان این حکایتها هستند. سخن گفتن از اسافل اعضا و کاربرد واژههای قبیح و مستهجن، از ویژگیهای اینگونه حکایتهاست، بهویژه حکایتهای عبید زاکانی و حکایتهای منظوم ایرجمیرزا (متوفی ۱۳۴۴/ ۱۳۰۴ش). البته حکایتهای لطیفه مانندِ فخرالدین علی صفی (متوفی ۹۳۹) در لطائف الطوائف از این موضوع مستثنا و عاری از الفاظ قبیح است. پس از حکایتهای عبید، مشهورترین حکایتهای طنز فارسی، چرندپرند علیاکبر دهخدا (متوفی۱۳۳۴ ش) است که البته عاری از سخنان رکیک و نمونه عالیِ طنز سیاسی به زبان فارسی است.
در این بخش آرشیو جامع و کاملی از انواع حکایت های فارسی و همچین ملل را می توانید ببینید و لذت ببرید:
-
سرگرمی
داستان ضرب المثل کلاهش پس معرکه س: تلاش نافرجام شعبده بازها
کلاهش پس معرکه س: در زمانهای گذشته معمول بود که دراویش وشعبده بازها در سر چهارراه ها و معابرعمومی معرکه…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
از چشمم بدی دیدم از شما ندیدم: داستان جالب مهمان سمج
از چشمم بدی دیدم از شما ندیدم: در زمانهای قدیم یک روستائی جل و پلاسش را برداشت و به ده…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
حکایت دباغ در بازار عطر فروشان: دباغی که از بوی مشک بیهوش شد!
حکایت دباغ در بازار عطر فروشان از مثنوی معنوی را اگر نشنیده اید با بخش سرگرمی مجله گفتنی همراه شوید.…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان پیشنهاد ازدواج پسر دانشجویی که بدموقع به عشقش اعتراف کرد!
داستان پیشنهاد ازدواج: تقریبا دوسال میشد که عاشقش شده بودم . تو یکی از کانون های دانشگاه دیده بودمش .…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان ضرب المثل در دروازه رو می شه بست، اما دهان مردم را نه!
داستان ضرب المثل در دروازه رو می شه بست، اما دهان مردم را نه را می دانید؟ در سرگرمی امروز…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان ضرب المثل مرغ همسایه غاز است
داستان ضرب المثل مرغ همسایه غاز است را تا به حال شنیده اید؟ شاید در موقعیت هایی ازآن استفاده کرده…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان حکیم دانا و دختر لجباز که تا مرز مردن پیش رفت!
داستان حکیم دانا و دختر لجباز قصه ای خواندنی دارد. اگر دوست دارید بدانید ماجرا از چه قرار است سرگرمی…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
ضرب المثل ماست ها را کیسه کردند: داستان ماست مختار السلطنه و مرد ماست فروش، روزی که ماست تهرانی ها کیسه شد!
ضرب المثل ماست ها را کیسه کردندیعنی چه؟ شاید در گفتگوهای روزمره این اصطلاح به گوشتان خورده باشد آیا داستان…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
کار نیکو کردن از پر کردن است یعنی چه؟ داستان جلب توجه های بهرام گور برای کنیز چینی زیبارو!
کار نیکو کردن از پر کردن است: یکی از پادشاهان سلسهی ساسانی فردی به اسم بهرام بود. یک روز به…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
حکایت ملانصرالدین و ثروت بادآورده
حکایت ملانصرالدین و ثروت بادآورده: خدایا! هزار دینار! نه یک دینار کم و نه زیاد، باید هزار دینار برایم بفرستی…
بیشتر بخوانید »