حکایت
حکایت نوعی از داستان کوتاه است که در آن درس یا نکتهای اخلاقی نهفته است. این درس یا نکته بیشتر در پایان حکایت بر خواننده آشکار میشود. شخصیتهای حکایت حیوانات یا اشیای بیجانند. زمانی که حیوانات شخصیت حکایتند، مانند انسانها سخن میگویند و احساسات انسانی از خود نشان میدهند. یکی از بهترین نمونههای حکایت در زبان فارسی را میتوان در کلیله و دمنه دید.
حکایتها معمولاً طوری نوشته میشوند که خواننده به سادگی آنها را درک کند. ادبیاتی را که در حکایتها به کار برده میشود، ادبیات تعلیمی مینامند.
برخی حکایتها یا داستان ها از نسلی به نسل دیگر بازگو میشود. بیشتر در حکایت با استعاره از اشیا یا حیوانات، نابخردی انسان در رفتار و منشش به وی نشان داده میشود. گاهی حکایت آکنده از طنز یا هزل است. همچنین بعضی حکایات از ریشه ضرب المثل ها برخواسته اند و هر ضرب المثلی برای خود حکایتی دارد که باید بدانید.
ریشه کلمه حکایت
واژهٔ حکایت برگرفته از واژهٔ محاکات به معنای مشابه کسی یا چیزی شدن، مانند چیزی را به گفتار یا کردار آوردن، است (همتراز محاکات، یعنی؛ mimesis از ریشهٔ mime یونانیست که واژهٔ فارسی «میمون» را میتوان همریشه با آن دانست، میمون در باور ما تقلیدکننده است). از اینرو میتوان حکایت را شبیهسازیای تخیلی از دنیا دانست.
سرچشمه حکایت های فارسی
سرچشمه حکایت های فارسی یا ایران باستان است، مانند حکایتهایی درباره بهرامگور، انوشیروان و بزرگمهر؛ یا هند، مانند حکایتهای کلیله و دمنه، طوطینامه، سندبادنامه و بسیاری از حکایتهای حیوانات یا یونان باستان، از جمله حکایتهایی درباره ارسطو، سقراط و اسکندر؛ و پارهای از آنها نیز از ادبیات عربی گرفته شده است، مانند حکایتهایی که قهرمان آنها حاتمطائی، اعرابی یا یکی از خلفای عرب است. دو کتاب حکایات عربی، یکی الف لیلة و لیلة، که ظاهرآ در آغاز کتابی هندی و ایرانی بوده است، و دیگری الفَرَجُ بعدالشدّةِ قاضی تنوخی، در حکایتهای فارسی تأثیر چشمگیری داشتهاند، چنانکه سرانجام اولی را عبداللطیف طسوجی در عهد محمدشاه قاجار (حک: ۱۲۵۰ـ ۱۲۶۴) و دومی را ــکه برخی از حکایتهای آن را عوفی (متوفی بعد از ۶۳۰) در جوامعالحکایات ترجمه کرده بودــ در عهد صفویه حسین بن اسعد دهستانی به فارسی ترجمه کردند. البته بسیاری از حکایتهای الف لیلة و لیلة که در آنها سخن از غول و جنّ و پری است، جزء قصههای عامیانه محسوب میشود و موردنظر ما در این مقاله نیست.
جکایت های طنز
حکایتهای طنزآمیز غالباً کوتاهتر از حکایتهای دیگر است و بهترین نمونههای آنها را در رسالههای عبید میتوان یافت که ظاهراً او در نقل برخی از آنها از محاضرات الادباء راغب اصفهانی (متوفی ۵۰۲) و العقدالفرید ابنعبدربّه (متوفی ۳۲۸) متأثر بوده است. اشخاصی که در فرهنگ ایران به طنزگویی، زودباوری، سادگی و لودگی مشهورند، از جمله ابوبکررَبابی، بهلول، جُحی/ جوحی و طلخک/ طلحک، قهرمانان اینگونه حکایتها هستند. در دورههای اخیر دخو و ملانصرالدّین بیشتر قهرمانان این حکایتها هستند. سخن گفتن از اسافل اعضا و کاربرد واژههای قبیح و مستهجن، از ویژگیهای اینگونه حکایتهاست، بهویژه حکایتهای عبید زاکانی و حکایتهای منظوم ایرجمیرزا (متوفی ۱۳۴۴/ ۱۳۰۴ش). البته حکایتهای لطیفه مانندِ فخرالدین علی صفی (متوفی ۹۳۹) در لطائف الطوائف از این موضوع مستثنا و عاری از الفاظ قبیح است. پس از حکایتهای عبید، مشهورترین حکایتهای طنز فارسی، چرندپرند علیاکبر دهخدا (متوفی۱۳۳۴ ش) است که البته عاری از سخنان رکیک و نمونه عالیِ طنز سیاسی به زبان فارسی است.
در این بخش آرشیو جامع و کاملی از انواع حکایت های فارسی و همچین ملل را می توانید ببینید و لذت ببرید:
-
سرگرمی
حکایت پادشاه و تخته سنگ در جاده!
حکایت پادشاه و تخته سنگ در جاده: در این قسمت روزانه حکایت های پندآموز از بزرگان را گردآوری کرده ایم.…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
حکایت ضرب المثل از آب گل آلود ماهی گرفتن!
ضرب المثل از آب گل آلود ماهی گرفتن: ۱- یعنی در موقعیت های نابسامان و آشفته، نهایت سوء استفاده را…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
حکایت خیاط طمع کار در مثنوی معنوی،اثری از مولوی
حکایت خیاط طمع کار: در زمانهاي قديم، خياطي زندگي ميکرد که هميشه مقداري از تکههایی (پارچههایی) که مردم براي دوختن…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
حکایت ضرب المثل نرود میخ آهنین در سنگ!
حکایت ضرب المثل نرود میخ آهنین در سنگ: ضرب المثل ” نرود میخ آهنین در سنگ ” درباره کسانی به کار…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
حکایت ضرب المثل بیلش رو پارو کرده!
حکایت ضرب المثل بیلش رو پارو کرده: ضرب المثل بیلش را پارو کرده به معنی این است که خودش را…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
حکایت ضرب المثل گاوی که نان گدایی بخورد دیگر زمین را شخم نمی زند!
گاوی که نان گدایی بخورد دیگر زمین را شخم نمی زند: کاربرد این ضرب المثل هنگامی است که افرادو کسانیه…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان ضرب المثل دم روباه از زرنگی در تله است!
داستان ضرب المثل دم روباه از زرنگی در تله است: حیله گری و زرنگ بودن در وجود تمامی موجودات جهان…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
ضرب المثل میمون پیر دستش را داخل نارگیل نمی کند.
ضرب المثل میمون پیر دستش را داخل نارگیل نمی کند : این ضرب المثل حاکی از این است که هیچ…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
داستان و ضرب المثل به روباه گفتند: شاهدت کیه! گفت: دُمم
به روباه گفتند: شاهدت کیه! گفت: دُمم : ضرب المثل ، سخن كوتاه و مشهوری است كه به قصه ای…
بیشتر بخوانید » -
سرگرمی
حکایت ضرب المثل از این ستون به آن ستون فرج است!
از این ستون به آن ستون فرج است: به کسی که گرفتاری بزرگی برایش پیش بیاید و ناامید شود ؛…
بیشتر بخوانید »